Kısa çalışma ödeneği, işsizlik ödeneği süresinden kesilir
DEVRİM AVCI
SORU: Merhaba Devrim Hanım, ben özel bir şirkette çalışıyorum. Fabrika çalışmaya devam ediyor ancak ben salgın hastalıktan dolayı ücretsiz izin almak istiyorum. Yönetim bunu kabul ederse beni ücretsiz izne çıkarırlarsa devletten ödenek alabilir miyim? Alırsam ne kadar alırım? Normal şartlarda çıkarılsam işsizlik maaşını hak ediyorum, günlerim dolu ve devletten alınan ücretsiz izin maaşı ileride alacak olduğumuz işsizlik maaşından mı düşürülecek? Bu ikisi farklı uygulama mı? Yani ben şimdi 6 ay ücretsiz izne ayrılsam devletten ücretsiz izin ödeneği alsam 6 ay sonra iş akdim feshedilip işten çıkarılırsam “Sen zaten ücretsiz izin maaşı almıştın, işsizlik maaşını 6 ay eksik alacaksın mı” derler. İşsizlik maaşı hakkımı kaybetmiş mi olurum? Salgından kendimi korumak istiyorum ama haklarımı da kaybetmek istemiyorum. Ne önerirsiniz? Şimdiden cevabınız için teşekkür ederim.
CEVAP: İyi günler. Sorunuzda da belirtttiğiniz üzere, bize gelen sorularda hemen hemen tüm çalışanların yaşadığı endişeyi yazmışsınız aslında. Salgından kendimi korumak istiyorum ama haklarımı ve işimi de kaybetmek istemiyorum. Temel geçim kaynağı ücret olan işçinin de bu alacağını yitirme ve geçim kaygısı ile bu süreçte getirilen çoğu İş Kanunu uygulamasına aykırı düzenleme de maalesef bu gizli gerekçe ile uygulanıyor aslında. Tabii ki iş hukukunda iş ilişkisinin korunması, feshin son çare olması ilkesi her zaman göz önünde bulundurulmalı. Ancak, iş ilişkisini korumak için de iş hukukunun en temel ilkesi olan işçi lehine yorum ilkesi de her zaman ön planda olmalı.
Ücretsiz izin uygulaması da aslında yazılı olarak İş Kanunu’nda doğrudan düzenlemesi olmayan bir kavram. Daha önceki yazılarımızda da belirttiğimiz üzere, kanunda işçinin ücretsiz izin isteme hakkının olduğu ve işverenin de kabul etmek zorunda olduğu durumlar ise; yıllık izinde kullanılan yol izni, ücretsiz analık izni ve mazeret izinleridir. Bu sebepler dışında işçinin ücretsiz izin isteyebilmesi için ya iş sözleşmesinde, varsa toplu iş sözleşmesinde hüküm olmalı ya da işverenle ücretsiz izin konusunda karşılılklı anlaşmalıdır. Zira ücretsiz izin uygulaması denilen şey aslında iş sözleşmesinin askıya alınmasıdır. Ücretsiz izin, işçinin çalışmadığı, işverenin de ücret ve prim ödeme borcunu ödemediği, iş sözleşmesinin askıda olduğu dönemdir.
Her ne kadar çalışma yaşamında -özellikle Kovid-19 pandemisi ile birlikte- ücretsiz izin kavramı sıkça kullanılsa da İş Kanunu’nda bununla ilgili doğrudan bir düzenleme yoktu. Salgın sebebi ile alınan önlemler ile ilgili olarak çıkarılan 7226 ve 7244 sayılı Yasalara kadar. Bu değişiklikle birlikte, daha önce, işverenin ücretsiz izin teklifi işçinin onayına bağlı iken artık bu onay aranmayacaktır. İşçinin ücretsiz izin nedeni ile iş akdini haklı nedenle fesih hakkı varken söz konunu Kanun ile bu hak da elinden alınmış olmaktadır. Dolayısıyla, sizin değil işverenin sizi ücretsiz izne çıkarması ve sizin de kabul etmeme hakkınız bu süreçte yoktur. Ancak, siz de bunu sorunuzda istediğinizi belirttiğiniz için işverene bu talebinizi iletmeniz gerekir.
Eğer işveren kısa çalışma ödeneğine başvurmuş ve kabul edilmişse sizin de 3 yıl içinde 450 gün priminiz ödenmiş ve son 60 gün sigortalı hizmetiniz bulunmakta ise size kısa çalışma ödeneği bağlanacaktır. Bu ödemenin süresi şimdilik 3 ayla sınırlanmıştır. Miktarı ise son 12 aylık prime esas kazanç ortalamanızın yüzde 60’ıdır. Örneğin asgari ücretli bir işçiye ödenecek tutar (damga vergisinin mahsubu ile) 1752.40 TL’dir. Ödenebilecek en çok tutar ise 4 bin 380.99 TL’dir. Bu yapılan ödeme süresi hak ettiğiniz işsizlik ödeneği süresinden kesilecektir. Örneğin 3 aylık kısa çalışma ödeneği aldınız ve çıkarıldınız. Bu durumda almanız gereken işsizlik ücretini 3 ay eksik almanız söz konusu olacaktır.
İşverenin kısa çalışma ödeneğine başvurabilmesi için Kovid-19 salgın nedeni ile üretimin kısmen veya tamamen durması gerek. Sorunuzda ise işletmede faaliyetin devam ettiğini beyan etmektesiniz. Bu nedenle işveren tarafından yapılmış bir başvuru yoksa kısa çalışma ödeneğinden bahsetmek zaten mümkün olmayacaktır.
Bu durumda yukarıda belirtmiş olduğumuz kanun gereği, işçi kısa çalışma ödeneğinden yararlanamıyorsa ve ücretsiz izinde ise kendisine günlük 39.24 TL nakdi destek ücreti ödenecektir. Nakdi destek ücretinin işsizlik süresinden yahut tutarından kesileceği yönünde bir düzenleme ise yoktur.
(Not: Katkılarından dolayı Av. Murat Çelebi’ye teşekkür ederim.)
